Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Bileşenleri

Cinsiyet, cinsel kimlik, cinsel yönelim vb. yeni yeni insanların daha rahat bir biçimde konuşmaya başladığı fakat yine de karşımıza çoğu alanda bir tabu olarak çıkan bu kavramlar çoğu zaman eksik ya da yanlış biliniyor. Bu eksiklik ve yanlışlıkların getirdiği cahiliyet maalesef kimi zaman şiddete, kimi zaman kırıcı bir söze dönüşebiliyor. Cinsiyet ve cinsellikle ilgili konuşabileceğimiz alan bol, hepsinden tek seferde söz etmemiz mümkün değil fakat bazı kavramları öğrenmemiz herkes için sağlıklı bir iletişimde önem arz ediyor. Oluşan eksik bilgi ve kafa karışıklıklarını toparlamaya çalışalım: Toplumsal Cinsiyet

Öncelikle cinsiyet nedir?

Cinsiyet biyolojik olarak 3’e ayırabileceğimiz bir terim: kadın, erkek, interseks. Temelde kadın XX kromozom grubu, erkek XY kromozom grubu, interseksler ise basit anlamda hem XX hem XY kromozomlarını bulunduran bireylere atanmıştır diyebiliriz.

Atanmış Cinsiyet

Kişinin cinsiyet kimliğinin doğumdan hemen sonra dış genital bölgeleri göz önünde bulundurarak beyanı olmaksızın tıp tarafından atanmış cinsiyet etiketidir. Atanmış cinsiyet ile kişinin kendini hissettiği cinsiyet ve beyanı farklılık gösterebilir

Toplumsal Cinsiyet

Atanmış cinsiyete bağlı olarak kadın ve erkeklere toplum tarafından atfedilen özelliklerdir. Maskülenlik ve feminenlik olarak yapılan ayrımların yalnızca bir cinsiyete atanmasıdır. Toplumsal cinsiyet kavramına verilebilecek pek çok örnek vardır: kız çocuklarına bebek, erkek çocuklarına araba alınması ya da kız çocuklarına pembe erkek çocuklarına mavi oyuncaklar, giysiler alınması vb.

Cinsel Yönelim

Bireyin cinsiyet kimliğinden bağımsız bir şekilde hangi cinsiyete romantik ve/veya cinsel yönelim duyduğudur.

Cinsel Yönelim Beyanları

Heteroseksüel: Kendi cinsiyetinden olmayan kişilere ilgi duyan bireyler.

Eşcinsel: Karşı cinse ilgi duyan bireyler.

Biseksüel: Hem karşı cinse hem de kendi cinsine ilgi duyan bireyler.

Panseksüel: Kişinin cinsiyetinden bağımsız olarak cinsel ya da romantik çekim duyan bireylerdir. ‘Cinsiyete kör olmak’ ve ‘cinsel kör’ tabirleri yakıştırılmıştır.

Poliseksüel: Farklı cinsiyetlere ilgi duysa da hepsine ilgi duymayan bireyler.

Aseksüel: Herhangi bir cinsiyete ilgi duymayan bireyler. (Aseksüel kavramının cinsel yönelim beyanlarına girip girmediği hala tartışılsa da yer vermek istedim.)

Gri Aseksüel: Aseksüellikle seksüellik ortasında gidip gelen bireyler.

Kuir: Heteroseksüel olmayan tüm bireylerin cinsel yönelimlerini kapsayan şemsiye bir terim.

Cinsel Kimlik

Kişinin kendini ait hissettiği, beyanında bulunduğu cinsiyet. Kadın, erkek, trans, non-binary vb.

Burada dikkat edilmesi gereken nokta biyolojik cinsiyet ile cinsel kimliğin örtüşmediği durumlarda karşımızdaki bireye hitap ederken beyanını esas almaktır. Ülkemizdeki yaygın görünün aksine ikili cinsiyet sisteminden çok çok ayrı cinsiyet kimlikleri vardır:

Agender (Kimliksiz): Kendi için herhangi bir cinsel kimliği doğru bulmayan ya da herhangi bir cinsel kimlik beyanında bulunmak istemeyen kişilerdir.

Bigender ( İki cinsiyetli): Hayatının farklı dönemlerinde kendini farklı cinsel kimliklere ait hisseden bireyler.

Genderqueer-Non-binary: Toplumun ikili cinsiyet sisteminde kendine yer bulamayan herkes için kullanılır. Bir nevi şemsiye terimdir.

Gender-Questioning: Cinsel kimliğini sorgulama sürecinden geçen bireylerin kullandığı terim.

Trans Kadın/Trans Erkek: Kendini ait hissettiği cinsiyetten farklı bir bedene sahip olan bireyler.

Burda yine önem verdiğimiz noktalardan biri trans kadın ve trans erkeklerin ‘ameliyat olmaları gerektiği’ yönündeki yaygın algıdır. Bu çok büyük bir genellemedir, bireyler ameliyat olmak istemeyebilirler, maddi durumları el vermeyebilir vb. pek çok sebepten ameliyat olmayabilirler ve bu onları beyan ettikleri cinsiyetten koparmaz.

Bir diğer noktaya daha değinecek olursak LGBTİ+ terimindeki (+) şu an olduğu gibi her terimi açıklayamadığımızı ve açıklamadığımız belki açıklayamadığımız birçok cinsiyet ve kavramı kapsıyor olduğumuzu gösterir.

Tüm bunların yanında ikili cinsiyet sistemine uymayan ve heteroseksüel olmayan bireylerin yaşadıkları ayrımcılıkları görmezden gelmek mümkün değildir. Peki, nedir bu ikili cinsiyet sistemi nedir bu ayrımcılık?

İkili Cinsiyet Sistemi – Toplumsal Cinsiyet

Cinsiyetleri doğumla gelen eril ve dişil tanımlarla kısıtlayarak bu iki kategoriden birine uymayanları dışlayan sistemdir.

Heteroseksizm

Yalnızca karşı cinse ilgi duyan yani heteroseksüel bireyleri yegane kabul edip bunun dışında kalan bireyleri yok zaten değerler sistemidir. Homofobiye zemin hazırlar.

Cisseksizm

 Atanmış cinsiyetleri ile kendini tanımlayan bireyleri kabul edip trans bireyleri yok sayan sistemdir.

Homofobi

Heteroseksüelliği tek form kabul edip bunun dışında bulunan her kimlik, varoluş ve cinsel yönelimi yok sayıp anormal gösteren her türlü davranış ve tutumu içerir. Transfobi, panfobi, bifobi vb. şeklinde kendi içinde özelleştirilebilir.

Cis Ayrıcalığı:

Atanan cinsiyeti ile cinsel beyanı örtüşen bireyleri ‘normal’ ve ‘uyumlu’ kabul edilmesinden ötürü trans bireylerin maruz kaldığı ayrımcılık, baskı ve şiddete maruz kalmamalar ve doğuştan getirdikleri ayrımcılığa sahip olmaları anlamına gelmektedir.

LGBTİ+ bireylerle ilgili tüm bu terimlere aşina olmak, eksiksiz biliyor olmak öncesinde de söylediğim gibi çok önemli. Okuyarak, araştırarak, öğrenerek hem kendi ön yargılarımızı hem etrafımızdaki ön yargıları kırabilmeliyiz. Her yıl işlenen ve azalmak bilmeyen trans cinayetleri eksik bilgiden, öğretilmiş ön yargılardan, kalıp yargılardan kaynaklanıyor. Trans cinayetleri nefret suçudur, nefret cehaletten gelir!

(Toplumsal Cinsiyet Kavramları) (Bakırcı, 2019) (Şah)

Kaynakça

Bakırcı, Ç. M. (2019, HAZİRAN 27). Cinsel Kimlik: Biyolojik Cinsiyet, Cinsel Yönelim ve Toplumsal Cinsiyet Nedir? Evrim Ağacı: https://evrimagaci.org/cinsel-kimlik-biyolojik-cinsiyet-cinsel-yonelim-ve-toplumsal-cinsiyet-nedir-1470 adresinden alınmıştır

Şah, U. (tarih yok). Eşcinselliğe, Biseksüelliğe ve Transseksüelliğe İlişkin. Psikoloji Çalışmaları.

Toplumsal Cinsiyet Kavramları. (tarih yok). Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği : https://cinselsiddetlemucadele.org/toplumsal-cinsiyet-kavramlari/ adresinden alınmıştır