Bir Olmak

“En güçlü olan hayatta kalır”, “zirve tek kişiliktir” Birçoğumuz yaşamımız boyunca benzer şeyler duymuşuzdur. Bireyselciliği destekleyen bu sözler ister istemez davranışlarımızı şekillendirir. Hatta hayatta kalmak için bencilliği benimser olduk. Bize gücü getirecek olanın diğerlerinin ezilirken; bizim birey olarak yükselişimiz olduğuna inandıran şeyler duyduk. Okuduk. Gördük. Tüm bunlar gerçekleşirken aslında hepimizin içinde var olanı unuttuk; diğerkamlık.

Hayatta Diğerkâmlık 

Alturizm olarak da anılan diğerkâmlık; başkalarının yararını kendine zorluk çıkarma durumu söz konusu olsa bile gözetme anlamına gelir. Bunu yapmak için başkalarının durumlar karşısında nasıl hissettiğini de algılayabilmek, empati kurabilmek gerekiyor. Bencil davranışların, merhametsiz yaklaşımların temelinde de; aslında hepimizin içinde evrimsel olarak var olan bu dürtümüzü bastırmamız yatıyor diyebiliriz. Bastırdık. Çünkü belki bunun bizi “zayıflaştırdığı”; belki başarıya giden yolda durup başkalarına kendi esenliğimizin azalması pahasına yardım etmenin bizi “yavaşlatacağı” söylendi. Tüm bunları kabul ederken göz ardı edilen birlikten güç doğmasıydı belki de. Yani bizim sosyal varlıklar olduğumuz, birbirimizden destek alarak hayatta kaldığımız gerçeğine yumduk gözlerimizi “güçlü” olmak için. Dolayısıyla kendimizi kapattığımız bu “bir olma” hissini kendimize ve çevremizdekilere yeniden hatırlatmak hepimiz adına büyük ölçüde fayda sağlayabilir.

1 milyon yıl öncesine dayanan alturizm

Homo Erectus türüne ait olduğu düşünülen bu döküm çalışması olan kafa yapısında; çene formunun oldukça zarar görmüş olduğu belirgin bir şekilde gözlemlenebiliyor. Yani bu bireyin çene yapısının fonksiyonunu ve dişlerini de ölümden önce kaybettiği bulgusu göz önünde bulundurulduğunda; hayatta kalması oldukça zorlaşıyor. Buna bağlı olarak; o zamanlarda buna benzer çene yapısına sahip şempanzelerin çok küçük yaşta açlıktan öldüğü belgelenmiş.

Bununla birlikte görseldeki kendi kendine çiğneme işlemini yerine getiremeyen bireyin ise; bir yetişkin kafa yapısına sahip olduğu bulunmuş. Lakin hayatta kalması için desteklendiği gerçeği söz konusu olmuş. Dişleri olmadan; çenesini tamamen kullanamadan; grubundaki diğer bireyler tarafından besleniyor olmalı ki bunca yaşına kadar hayatta kalabilsin. Et, sebze ve meyvelerin tüketildiği bilindiği fakat ateşin ve besin pişirmenin henüz söz konusu olmadığı tarihlerde çiğneme gücü neredeyse olmayan bu bireyin beslenebilmesi için; verilecek besinin özel olarak hazırlanması şartı öne sürülüyor. Besinleri küçücük parçalara ayırıp ya da ezip verdikleri düşünüldüğü gibi bir başkasının çiğneyip sonrasında bu bireye daha kolay yiyebilmesi için verildiği durumu da olasılıklardan biri oluyor.

Tüm bu bulguların varlığının ortaya attığı düşünce de bu olayın insan merhametinin; diğerkamlığının var olan ilk örneklerinden biri olması. Ortak çalışmaya dayalı (collaborative) bu durumun öğrenilmeye; modellenmeye dahi ihtiyaç duyulmadan zaman içinde kendiliğinden ortaya çıkması kendimizin konforunun azalmasına karşın başkalarının refahını arttırmaya yönelik davranışların hem içtenliğine hem doğuştanlığına inandırdı beni. Atalarımızdan bu yana, diğerkamlığın, merhametin neredeyse içgüdüsel bir şekilde ortaya çıkan bir davranış olduğunu fark etmek bile bizleri bencil olmaktan ya da acımasız olmaktan alıkoyan bir güç haline geliyor. Diğerkamlığı anlayış olarak benimsemek ise uzun vadede sadece bireysel düzeyde değil ama toplumsal düzeyde de grubun ömrünü uzatan ve yaşadığı süreci güzelleştiren bir etkiye sahip oluyor.

Kaynakça

Dmanisi Homo erectus Skull 4. Bone Clones, Inc. Osteological Reproductions. (n.d.). https://boneclones.com/product/dmanisi-skull-4-BH-054

Korb, A. (2013, July 31).The Origin of Altruism: Why we feel torn between selfishness and altruism. Psychology Today. https://www.psychologytoday.com/intl/blog/prefrontal-nudity/201307/the-origin-altruism

The New York Times. (2005, April 6). Some See Roots of Compassion in a Toothless Fossil Skull. The New York Times. https://www.nytimes.com/2005/04/06/science/some-see-roots-of-compassion-in-a-toothless-fossil-skull.html.