Akıllı Telefon Bağımlılığı Nedir?

Akıllı telefon bağımlılığı teknolojinin gelişmesiyle birlikte hayatımıza giren davranışsal bağımlılık olarak adlandırılan bağımlılık türlerinden biridir. Gelişen teknoloji ve artan talepler sonucunda akıllı telefonlar hem dış görünüş hem de sahip olduğu özellikler açısından günden güne geliştirilmiştir ve yenilenmiştir. Başlangıçta sadece arama ve mesajlaşma gibi özelliklere sahip olan cep telefonları zamanla ihtiyaçlar doğrultusunda akıllı telefon olarak adlandırılan donanımlı teknolojik cihazlara dönüşmüştür. Akıllı telefonlar sahip oldukları özellikler ile birlikte bilgisayar, fotoğraf makinesi, navigasyon cihazı, oyun konsolu gibi birçok teknolojik alete olan ihtiyacı azaltmıştır. Çünkü bu cihazlara olan ihtiyacı tek başına gidermeye başlamıştır.  Bu yüzden tek başına birçok cihazın işlevini üstlenen akıllı telefonlara olan talep her geçen gün artarken; akıllı telefona sahip olma yaşı her geçen gün düşmektedir.

Akıllı Telefon Bağımlılığı Kavramı

İnsanların, üretim sebebi sadece günlük hayatı kolaylaştırmak olan akıllı telefonlara gerekenden fazla zaman ayırması; akıllı telefon kullanımını zamanla toplumsal bir probleme dönüştürmüştür. Bu nedenle birçok özelliğe sahip olan akıllı telefonlar hayatımızı her alanda kolaylaştırsa da her geçen gün artan kullanıcı sayısı ile bazı tehlikeleri beraberinde getirmiştir. Böylece akıllı telefon kullanıcılarının akıllı telefonu  aşırı ve ihtiyaç dışı kullanması ‘’akıllı telefon bağımlılığı’’ kavramını ortaya çıkarmıştır.  Ancak araştırmacılar arasında bu bağımlılık türünü açıklayacak net bir ifade yoktur. Bu yüzden genellikle araştırmacılar bu kavramı akıllı telefon kullanma süresini düzenleyememek olarak ifade etmiştir.

Olumsuz Etkileri Nelerdir?

Akıllı telefonun aşırı kullanımı, bağımlılığa sebep olmanın yanında bireylerin beden sağlığını  ve ruh sağlığını tehdit etmektedir. Bağımlılık düzeyinde akıllı telefon kullananlarda en sık görülen fiziksel rahatsızlıklar; gözlerde ağrı, kaslarda ve ensede sertlik, ve uykusuzluktur. Bunlara ek olarak  gerçeklikten uzaklaşma, dikkat dağınıklığı ve saldırganlık davranışında artış akıllı telefon bağımlılığında görülen ruhsal problemlerdir (Devran-Muharremoğlu, 2019; Şata ve Karip, 2017). Ayrıca aile ve sosyal çevre de akıllı telefonun aşırı kullanımından olumsuz etkilenen unsurlardandır.

Akıllı Telefon Bağımlılığı Nelere Sebep Olur?

Akıllı telefon bağımlılığı hakkında literatür incelemesi yapıldığında çeşitli araştırmalarda akıllı telefon bağımlılığının sebep olduğu durumlar açıkça belirtilmiştir. Günüç’e (2009) göre günlük hayatın getirdiği sıkıntılardan uzaklaşmak isteyen ve gerçek hayatta aradığı hazza ulaşamayan gençler, bu isteklerini karşılamak için sanal ortamlara başvurmaktadır. Böylece akıllı telefon kullanma süresi artmaktadır. Ancak sanal ortamlar yeterince güvenirlik sağlamadığı için gençler bu tür sosyalleşme alanlarında sık sık kötü söz ve tehdite maruz kalmaktadır. Bu tür zorbalıklarla mücadele eden kişilerin psikolojik problemler yaşaması oldukça mümkündür.

Selvaganapathy ve ark. ( 2017) akıllı telefon kullanımı üzerine yaptığı çalışmada üniversite öğrencilerinin akıllı telefon kullanma davranışlarını incelemiştir. Öğrencilerin akıllı telefon kullanma süreleri ile depresyon seviyeleri arasında ilişki olup olmadığını inceleyen çalışmanın sonucunda akıllı telefon kullanma süresi ile depresyon seviyesi arasında bağlantı olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca benzer bir çalışmada, akıllı telefon bağımlılığının akademik başarıyı olumsuz etkilediği saptanmıştır (Hawi ve Samaha, 2016).  Bunun dışında ergenler ile yapılan bir çalışmada akıllı telefon bağımlılığının agresif davranışı etkileyip etkilemediği incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda akıllı telefon bağımlılığı ve agresif davranış arasında anlamlı bir fark bulunmuştur (Shinse ve Baek, 2013, aktaran Şata ve Karip, 2017).

Akıllı Telefon Bağımlılığına Sebep Olan Risk Faktörleri Nelerdir?

Değerlendirilmesi gereken bir diğer etken ise akıllı telefon bağımlılığına sebep olan risk faktörleridir.  Aslında akıllı telefonun kendisi belli başlı bir risk faktörüdür. Yani akıllı telefonun hafif olması, istendiği zaman internet erişimini sağlayabilmesi ve birçok görevi yerine getirebilmesi akıllı telefona karşı talebi arttırmıştır. Diğer bir risk faktörü ise yaştır. Günümüzün dünyası düşünüldüğünde gençler teknoloji ile daha erken yaşlarda tanışmaktadır. Geçmişten günümüze kadar her dönemde genç olmanın bireyi zorladığı durumlar olmuştur fakat teknoloji çağında genç olanlar akıllı telefonu ve akıllı telefonun sağladığı imkanları bu zorluklardan kaçmak için bir sığınak olarak görmektedir. Bu yüzden, yaş daha doğrusu genç yaşta olmak bağımlılığa yatkınlık açısından risktir.

Cinsiyet farklılıkları akıllı telefon bağımlılığı için bir risk faktörüdür. Araştırmalara göre kadınlar, erkeklere göre akıllı telefon bağımlısı olmaya daha yatkındır (Daysal ve Yılmazel, 2020). Ayrıca duygu durum bozuklukları bireylerde akıllı telefon bağımlılığına yatkınlığı arttırmıştır. Sağlık problemleri yaşayan insanlar da bağımlılığa yatkınlık konusunda risk grubundadır. Sosyal destek eksikliği de akıllı telefon bağımlılığı açısından bir risk faktörüdür. Buna ek olarak aileden ve çevreden destek görmeyen bireylerde akıllı telefon bağımlılığı gelişmesi muhtemeldir.

Akıllı Telefon Bağımlılığını Önleyecek Koruyucu Faktörler Nelerdir?

Risk faktörlerinin yanında akıllı telefon bağımlılığını önleyecek etkenler de mevcuttur. Aslında bu konuda en büyük ve en önemli sorumluluk annelere ve babalara aittir. Ebeveynler, çocuklara oyuncak yerine akıllı telefon vermeyi bıraktığında ve çocukların yanında gerekmedikçe akıllı telefon kullanmadığında gelecekte yaşanacak büyük bir problemin önüne geçmiş olurlar. Diğer önemli önleme yöntemi ise sosyal desteğe ihtiyacı olan kişilere sosyal destek sağlamaktır. Yani, toplumdan uzaklaşan ve ihtiyacı olan sosyalleşmeyi akıllı telefonda bulan bireylere sağlanan destek akıllı telefon bağımlılığını önemli derecede azaltacaktır (Devran-Muharremoğlu, 2019).

Kaynakça

Daysal, B., & Yılmazel, G. (2020). Smartphone addiction and adolescence via public health  view. TJFMPC, 14(2), 316-322. fakat https://doi.org/10.21763/tjfmpc.730254

Demirci, K., Orhan, H., Demirdas, A., Akpinar, A., & Sert, H. (2014). Validity and reliability of the Turkish Version of the Smartphone Addiction Scale in a younger population. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni-Bulletin of Clinical Psychopharmacology, 24(3), 226-234. DOI: 10.5455/bcp.20140710040824 fakat

Devran-Muharremoğlu, Z. (2019). Akıllı Telefon Bağımlılığı Envanteri-Kısa Formu’nun Türkçe’ye uyarlanması ve Ankara’nın Pursaklar İlçesi’ndeki liselerde öğrenim gören 10. Sınıf öğrencilerinin akıllı telefon kullanma ve bağımlılık durumu [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yök Tez Merkezi. Yani https://tez.yok.gov.tr

Doğan, U., & Tosun, H. İ. (2016). Lise öğrencilerinde problemli akıllı telefon kullanımının sosyal kaygı ve sosyal ağların kullanımına aracılık etkisi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(22), 99-128. fakat https://doi.org/10.14520/adyusbd.66762 

Günüç, S. (2009). İnternet bağımlılık ölçeğinin geliştirilmesi ve bazı demografik değişkenler ile internet bağımlılığı arasındaki ilişkilerin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi]. Yök Tez Merkezi. fakat https://tez.yok.gov.tr

Ünal, M. H. (2015). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi tıp fakültesi öğrencilerinin akıllı telefon bağımlılık düzeylerinin belirlenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi].  Yök Tez Merkezi. fakat https://tez.yok.gov.tr

Samaha, M., & Hawi, N. S. (2016). Relationships among smartphone addiction, stress, academic performance, and satisfaction with life. Computers in Human Behavior, 57, 321-325. fakat http://dx.doi.org/10.1016/j.chb.2015.12.045

Selvaganapathy, K., Rajappan, R., & Dee, T. H. (2017). The effect of smartphone addiction on craniovertebral angle and depression status among university students. International Journal of Integrative Medical Sciences, 4(5), 537-542. fakat https://dx.doi.org/10.16965/ijims.2017.118

Shine, O., & Beak, S. (2013). The Influence of adolescents smartphone addiction on aggression. Korean Review of Crisis and Emergency Manegement, 9(11), 345-362.  fakat 

Şata, M., Çelik, İ., Ertürk, Z., & Taş, U. E. (2016). The study of adapting smartphone addiction scale (SAS) for Turkish high school students. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 7(1), 156-169. https://doi.org/10.21031/epod.95432

Şata, M., & Karip, F. (2017). Akıllı telefon bağımlılığı ölçeği-kısa versiyonu’nun ergenler için Türk kültürüne uyarlanması. Cumhuriyet International Journal of Education, 6(4), 426–440. fakat https://doi.org/10.30703/cije.346614

Yılmaz, G., Şar, A. H., & Civan, S. (2015). Ergenlerde mobil telefon bağımlılığı ile kaygı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Online Journal of Techhology Addiction and Cyberbullying, 2(2), 20-37. fakat https://dergipark.org.tr/en/pub/ojtac/issue/28470/303439

Bu yazı, İnsanca Akademi Editör Ekibi’nden Dilan Deniz Emeksiz tarafından düzenlenmiştir.